De wederopbouw van Banken: 5 bouwstenen voor nieuwe financiële dienstverlening

Deze tijd vraagt om nieuwe banken. We hebben de waarde van ons financiële kapitaal overschat en die van onze andere kapitaalbronnen onderschat: ons creatieve kapitaal (ideeën), menselijke kapitaal (talent), sociale kapitaal (relatienetwerk) en ons spirituele kapitaal (bezieling). Banken moeten zich niet richten op herstelwerkzaamheden maar op vernieuwing.

Sinds de kredietcrisis dachten we dat de bank zoals we die kennen niet lang meer zou bestaan. Een groot aantal kantoren was spreekwoordelijk gevallen en de brokstukken lagen overal verspreid. Het huidige probleem is dat banken weer worden opgebouwd met dezelfde brokstukken als die de crisis hebben veroorzaakt. Alleen met minder mensen, strengere eisen en minder service. De strategie van Meer Van Hetzelfde, maar dan een onsje minder. Om banken weer gezond te maken, moeten we niet bezig zijn met herstelwerkzaamheden maar met vernieuwing. Opnieuw nadenken over de functie van een bank, producten en diensten en de relatie met zakelijke en particuliere klanten. Stel nou dat we de functie van banken en hun diensten weer vanaf de tekentafel zouden kunnen opbouwen. Hoe zou de bank er uit zien zoals we die als particuliere en zakelijke klant graag willen hebben?

Misschien vinden we inspiratie als we over de schutting van ons economische denkkader kijken naar bijvoorbeeld de wereld van kunst.

Banken: de kathedralen van een nieuwe tijd.

In 1992 bezocht ik de tentoonstelling ‘Der Duft des Geldes. Die Bank, eine Wertvorstellung’, van de Zwitserse kunstenaar Thomas Huber. Volgens Huber kon je vroeger de rijkdom van een stad afmeten aan de grootte en rijkdom van kathedralen in die stad. Tegenwoordig kun je beter kijken naar de hoogte van de kantoren van banken en verzekeringsmaatschappijen om een beeld te krijgen van onze welvaart. Huber mythologiseerde in zijn project de functie van een bank en dat leverde boeiende beelden op. Hij zag de bank als een moderne offerplaats in het midden van de stad. Mensen brengen alles wat ze waardevol vinden naar de bank. Het ritueel van het storten van geld is een offer dat mensen weer met nieuwe Zin vervult. Mensen vertrouwen hun geld toe aan een bank in het vertrouwen dat het geofferde geld na een bepaalde tijd met een nieuw doel en een nieuwe zin ins ons leven terugkomt. In de bank van Thomas Huber wordt geld omgesmolten tot bijvoorbeeld vazen, schalen en zeep.  ‘In de bank komen al onze interesses samen, Geld vormt de maat voor die interesses. Geld is het verbindingsmiddel van ons alledaagse leven geworden. Geld is het middel waarmee we ons samenzijn organiseren’ schrijft de kunstenaar in het boekje bij de tentoonstelling. Tot zover het beeld dat Huber schetst.

Hoe kunnen we ideeën, talent, sociale relaties en bezieling, kortom ons creatieve, menselijke, sociale en spirituele kapitaal inzetten om een nieuwe bank te bouwen?

5 Bouwstenen voor een nieuwe bank

1. Vertrouwen. De bank is de ‘heilige plaats’ voor alles wat we van waarde vinden. We vertrouwen een bank ons geld toe dat we nodig hebben om te realiseren wat we belangrijk vinden. Een eigen huis, kinderen die later kunnen studeren, investeringen die we willen doen. En we vertrouwen een bank onze ideeën en ambities toe als zij ons geld verstrekken voor investeringen, een eigen bedrijf en groeiplannen. Vertrouwen is de basis voor een goede bankrelatie. Het is nu net dat vertrouwen dat beschaamd is omdat bankmanagers meer geïnteresseerd waren in het verhogen van hun bonussen dan in het vermeerderen van waarde voor hun klanten. Als eerste stap om dit vertrouwen te herstellen zou een collectieve Excuus Campagne meer op zijn plaats zijn dan doorgaan met productintroducties alsof er niets gebeurd is. Dat is zoiets als verse slagroom spuiten over een moddertaart. Voor dergelijke boodschappen ontbreekt op dit moment bij consumenten een luisterend oor.
2. Openheid. De bank zoals Huber die schetst is een streng beschermde heilige plaats in een open ruimte waar van alles te zien en te doen is. Die open ruimte is de ontmoetingsplaats waar mensen en hun ideeën samen komen en tot bloei kunnen komen. De bank als kloppend hart van onze cultuur. Hoe anders is de realiteit van vandaag waar banken hun kantoren letterlijk aan de periferie van centra hebben gebouwd. Websites en callcenters doen eerder denken aan een wetenschappelijk experiment om het menselijk incasseringsvermogen te testen dan aan pogingen tot een open dialoog met klanten. We kunnen veel meer bereiken met een bank als open ruimte voor onze economische groei.
3. Creativiteit. Huber ziet een scheppende kracht in banken. Niet zozeer van geld, maar van waarde. Natuurlijk, banken sponsoren al jaren culturele en sportieve evenementen. Maar nu ze op veel initiatieven de rem hebben gezet, komt de aap uit de mouw. Kennelijk ziet men het niet als een kernfunctie van banken, maar als iets ‘aardigs’ voor erbij, bijvoorbeeld in het kader van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Banken kunnen meer bereiken als ze zich bewust zijn van hun scheppende kracht in een cultuur. Dat hoeft niet te betekenen dat ze als weldoeners geld verstrekken aan hulpbehoevende instellingen. Juist nu blijkt dat veel instellingen die vertrouwden op de geldstroom van banken, jaren aan het infuus hebben gelegen. Het maakte hen passief en afhankelijk in plaats van dat het hen de noodzakelijke impuls gaf tot vindingrijkheid, slagkracht, en ondernemerszin. Banken kunnen bijdragen met andere aanwezige kapitaalgoederen (zoals menselijk kapitaal en creatief kapitaal dat nog steeds in overvloed aanwezig is) om culturele activiteiten fundamenteel gezond te maken.
4. Verbondenheid. We zijn er achter dat het niet werkt om in een dealing room naar 20 beeldschermen te kijken als je niet kunt zien wat er in de wereld buiten gebeurt. Met deze schijnverbondenheid van het beeldscherm hebben we ons langzaam in slaap gesust. Verbondenheid gaat er over dat je je kunt verbinden met de waarden, dromen en ambities van je klanten en de wereld om je heen. Banken zullen opnieuw moeten definiëren wat verbondenheid voor hen betekent. Het American Book Center opende in juli 2010 in haar vestiging aan het Spui in Amsterdam de Espresso Book Machine, waar de klanten hun zelfgeschreven boeken kunnen publiceren en via de winkel kunnen verkopen. Kunnen klanten van een bank ook zelf hun eigengemaakte woorden van waarde verkopen via de bank?
5. Bezieling. In de bank van Huber zijn bankiers moderne alchemisten die prachtige dingen maken van het omgesmolten geld. Materie krijgt een ‘ziel’. Nieuwe banken kunnen bijdragen om geld opnieuw te ‘bezielen’. Oorspronkelijk hadden onze munten figuurlijk gesproken een heilig symbool op de ene kant en een aards symbool op de andere kant. En mochten die twee krachten ons niet kunnen helpen, dan hadden we op de zijkant altijd nog een rechtstreeks verzoek aan God. Nu we minder munten en papiergeld gebruiken, kan geld een nieuwe functie krijgen. Het kan ook onze bron van inspiratie zijn die uitdrukt waar we voor staan, en wat we belangrijk vinden.

Hou zou de wereld er uit zien met Bezielde Bankiers?